Uitgelicht: de REF les Vrijheid!

Respect Foundation (REF) streeft naar het behandelen van thema’s op een macroniveau, door in lesmateriaal overstijgende onderwerpen aan te pakken. REF doet dit omdat deze onderwerpen vaak aan de kern van de oorzaken van polarisatie liggen. Door niet te veel voor jongeren in te vullen laten we hen écht zelf nadenken en in dialoog treden. In deze blog en dit interview nemen we, met Bevrijdingsdag in aantocht, onze les Vrijheid! als voorbeeld om onze Respect Methodiek en specifieke keuzes in didactiek wat meer toe te lichten. We gaan in gesprek met onze inhoudelijk directeur: Femke van der Ster.

Hey Femke! Vertel eens: Waarom deze les?

Vrijheid is een zeer waardevol recht wat vele facetten kent. Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen in een samenleving én de vrijheid durven nemen om af en toe buiten de lijntjes te gaan is voor mij persoonlijk een voorrecht en een must om in het onderwijs mee te experimenteren en aandacht voor te hebben. Daarnaast hebben we in Nederland 5 mei, een dag waarop we vrijheid vieren met elkaar. Vrijheden die voor iedereen anders zijn en soms niet zo vanzelfsprekend.

Op welke manier ligt de les Vrijheid! in lijn met de Respect Methodiek, en de aanpak zoals deze in de eerste alinea wordt omschreven?

Bij het maken van al onze lessen starten we altijd met een brainstorm met het hele team over een thema. We bespreken kritisch hoe de samenleving/maatschappij volgens ons tegenover dit thema staat en delen waar we ons allemaal op dit moment in bevinden. We peilen trends, doelgroepen en ontwikkelingen. We onderzoeken wat ons opvalt en waar we graag een positieve verandering zouden willen zien. Vervolgens moeten we aan de slag met de “hoe krijgen we dat voor elkaar?”. Dat is altijd flink puzzelen en zoeken naar werkbare mechanismen, maar stiekem wel het leukste van het proces. Bij deze les Vrijheid! is er gekozen om de kwetsbaarheid van vrijheid uit te lichten en het om te draaien naar daadkracht. De vrijheid waarborgen is een taak van ons allemaal en we kunnen daar met grote en kleine daden ook allemaal actief aan bijdragen. In drie delen ontdek je dat op een interactieve manier met je klas.

Welke dieperliggende onderwerpen worden met deze les behandeld? 

Haha, nou “dieperliggend” klinkt in mijn oren altijd heel zwaar. Maar je hebt wel gelijk, diepere lagen zitten er altijd in! We doen altijd ons best om de les positief, creatief en ook mooi en toegankelijk te ontwerpen. Zodat docenten zin hebben om ermee te werken én ze met een klik-klare les op het digibord aan de slag kunnen. Maar ik kan wel zeggen dat we in deze les bewust gekozen voor wat spannende onderwerpen. Vooral voor de doelgroep VO en MBO. Er zitten een aantal vragen in die kunnen schuren, en meningen zouden kunnen botsen. De dialoog vinden we enorm belangrijk. Tegelijk hebben we het geven van je mening gegoten in een kaartspel waarin je in duo’s samen tot een keus komt. Je zet de ene mening dus niet tegenover de andere, maar maakt het veiliger door in een duo-dialoog met een leerling die je goed kent eerst samen na te denken voordat je klassikaal laat zien wat je vindt.

Hoe leert deze les jongeren na te denken over vrijheid, en waarom dit zo belangrijk is?

Door over de verschillende onderwerpen met betrekking tot vrijheid op verschillende niveaus de dialoog te voeren verzamel je veel verschillende meningen en informatie. Alle informatie verrijkt je denken, en je bent vervolgens vrij om daar mee te doen wat je wil. We vragen de leerlingen niet om een kant te kiezen of op te schrijven wat hun uiteindelijke standpunt is. Het is een oefening om te reflecteren over jezelf en elkaar, en hoe iedereen zich tot elkaar verhoudt.

Hoe spreekt deze les grote en diverse doelgroepen aan?

Nou, we hebben wel ons best gedaan😉. We ontwikkelen de les altijd met ons team op voor een onderwijstype waarvan we denken: Dit is een leuke les voor groep 8, of juist een kleutergroep. Vervolgens vertalen we het doel van de les naar alle andere onderwijstypen en bouwen voor elk een leeftijds-adequate variant. Dat kan soms goed in het verlengde van elkaar liggen, maar soms zijn er bij doelgroepen echt andere kennis en vaardigheden die we willen aanwakkeren. Deze les begon als VO-les en is beschikbaar van groep 6 tot MBO en tevens ook voor SBO en VSO.

Hoe worden met deze les Burgerschap-domeinen/doeleinden bediend?

Deze les geeft op verschillende manieren invulling aan de burgerschapsmissie waar scholen nu mee bezig zijn. Het raakt het vormen en uiten van meningen, solidariteit, vrijheid en gelijkheid, en zelfs nog stukjes van digitaal samenleven. Burgerschap is uiteraard ook iets wat een schoolklimaat zou moeten zijn. Wat mij betreft draagt de les daar nog het meest aan bij. Een les waar je ruimte geeft aan elkaar en letterlijk van elkaar leert hoe iedereen over vrijheden in onze samenleving denkt, zich verhoudt en zich voelt.

Tot slot: Wat is het overstijgende doel van de les – wat wil je precies behaald hebben na dit lesuur?

Het doel van de les zou ik kernachtig omschrijven als: Verkennen wat vrijheid is, wat jongeren zelf vinden, en tot slot hoe en waarom je samen vrijheid moet waarborgen.

Bedankt Femke!

Tot slot: Mocht je een les willen testen dan kan dat; Femke komt graag hoogstpersoonlijk langs (óf een andere leuke educatie collega) voor een observatie en ervaringen uit het veld! Voor meer informatie hierover of een afspraak, kun je mailen naar educatie@respectfoundation.nl